Regels voor aanwezigheidsdienst - alles wat je als werkgever moet weten

Wat is aanwezigheidsdienst?

Aanwezigheidsdienst verwijst naar de perioden waarin werknemers verplicht zijn om op hun werkplek aanwezig te zijn, zelfs als ze geen actieve arbeid verrichten. Dit houdt in dat de werknemer beschikbaar moet zijn om werkzaamheden uit te voeren indien dit nodig wordt geacht door de werkgever.

Het unieke van aanwezigheidsdienst ligt in het feit dat, ondanks de fysieke aanwezigheid, de werknemer niet altijd arbeid verricht. Deze tijd wordt echter wel als werktijd beschouwd en moet conform de arbeidstijdenwet en overeengekomen arbeidsvoorwaarden worden gecompenseerd.

Verschil tussen aanwezigheidsdienst en andere soorten diensten

Slaapdienst

Dit is een specifieke vorm van aanwezigheidsdienst, vaak aangeduid wanneer werknemers aanwezig zijn maar mogen slapen tijdens bepaalde uren, totdat zij eventueel voor werk worden opgeroepen. Het verschil zit in de verwachting dat de werknemer mag slapen tot hij wordt gewekt voor werkzaamheden. Net als bij een aanwezigheidsdienst, moeten slaapdiensten adequaat worden gecompenseerd en overeengekomen volgens de geldende arbeidsvoorwaarden.

Bereikbaarheidsdienst (consignatie)

In tegenstelling tot aanwezigheidsdienst, waarbij de werknemer fysiek aanwezig moet zijn op de arbeidsplaats, houdt bereikbaarheidsdienst (consignatiedienst) in dat de werknemer bereikbaar moet zijn om werkzaamheden op afroep te verrichten, vaak buiten de normale werkuren. Dit betekent dat de werknemer niet op de werkplek hoeft te zijn maar wel beschikbaar moet zijn om zo spoedig mogelijk naar de werkplek te komen of werkzaamheden op een andere manier te verrichten.

Het onderscheid tussen deze diensten is van groot belang voor werkgevers, omdat elke vorm van dienst verschillende verplichtingen met zich meebrengt wat betreft compensatie, rusttijden, en de organisatie van de werkroosters.

Belangrijke voorwaarden voor aanwezigheidsdienst

Een cruciaal aspect van aanwezigheidsdienst is de vereiste van schriftelijke instemming van de werknemer. Dit betekent dat werkgevers expliciete toestemming nodig hebben van hun werknemers om hen een aanwezigheidsdienst te laten draaien. Deze toestemming moet schriftelijk worden vastgelegd om misverstanden en juridische problemen te voorkomen. Daarnaast speelt de collectieve regeling een significante rol; deze kan specifieke afspraken bevatten over een aanwezigheidsdienst, zoals compensatie, rusttijden, en de maximale duur van diensten. Collectieve regelingen, overeengekomen door werkgevers en werknemersvertegenwoordigingen, bieden vaak een gedetailleerder kader dan de algemene wettelijke vereisten.

Bedongen Arbeid

Bedongen arbeid verwijst naar de werkzaamheden die de werknemer is overeengekomen te verrichten volgens zijn arbeidsovereenkomst. Binnen de context van aanwezigheidsdienst is het belangrijk te begrijpen dat, hoewel de werknemer aanwezig is, niet alle tijd wordt besteed aan het verrichten van de bedongen arbeid. Er kunnen periodes zijn waarin de werknemer wacht op taken of instructies. Deze wachttijd wordt echter ook beschouwd als onderdeel van de arbeidstijd, gezien de werknemer zich niet vrijelijk aan andere activiteiten kan wijden.

Voorbeelden van arbeid verricht tijdens aanwezigheidsdienst

Voorbeelden van arbeid verricht tijdens aanwezigheidsdienst variëren sterk afhankelijk van de sector en specifieke functie.

Zorgsector:

• Toezicht houden op patiënten gedurende de nacht.
• Beschikbaar zijn voor onvoorziene omstandigheden.

Technische sector:

• IT-specialisten aanwezig voor spoedeisende technische problemen buiten reguliere werktijden.

Veiligheidssector (bijvoorbeeld brandweer):

• Personeel blijft ter plaatse voor noodoproepen.

Het zorgvuldig navigeren door de voorwaarden en vereisten van aanwezigheidsdienst is essentieel voor zowel werkgevers als werknemers om te zorgen voor een eerlijke en rechtvaardige werkomgeving, waarin rekening wordt gehouden met zowel operationele behoeften als werknemerswelzijn.

Regels en Wetgeving

De Arbeidstijdenwet (ATW) en het Arbeidstijdenbesluit vormen de basis van de regelgeving rond de organisatie van werkuren, rustperioden, en de uitvoering van verschillende soorten diensten, waaronder een aanwezigheidsdienst. Deze wetgeving stelt grenzen aan werk- en rusttijden om de veiligheid en gezondheid van werknemers te waarborgen. Belangrijke normen binnen deze regelgeving omvatten maximale werkuren per dag en week, minimale rusttijden, en specifieke regels voor nachtarbeid, overwerk, en pauzes.

Richtlijnen voor werkgevers over wat werk redelijkerwijs inhoudt

Voor werkgevers is het cruciaal om te begrijpen wat van hen verwacht wordt in termen van het redelijkerwijs inroosteren van werk en het toepassen van de Arbeidstijdenwet. Werk redelijkerwijs inhoudt dat taken en diensten binnen de wettelijke kaders moeten passen, waarbij rekening gehouden wordt met de gezondheid en veiligheid van werknemers. Dit houdt in dat werkgevers voldoende rusttijden moeten inplannen, rekening moeten houden met de intensiteit van de arbeid, en ervoor moeten zorgen dat de werkuren, inclusief een aanwezigheidsdienst, de wettelijke limieten niet overschrijden.

Uitzonderingen en specifieke omstandigheden

In het geval van onvoorziene omstandigheden of spoedgevallen, biedt de Arbeidstijdenwet ruimte voor flexibiliteit. Werkgevers mogen van de reguliere regels afwijken om directe actie te ondernemen in noodsituaties. Dit houdt in dat werknemers tijdelijk langere uren kunnen werken of hun rusttijden kunnen worden aangepast om de situatie het hoofd te bieden. Het is echter cruciaal dat dergelijke uitzonderingen strikt beperkt blijven tot de duur van de noodsituatie en dat werknemers compensatie krijgen voor de extra inspanningen, zowel in de vorm van rusttijd als eventueel financieel.

Specifieke sectoren waar andere regels gelden

Voor bepaalde sectoren zoals de brandweer en de zorg zijn vaak specifieke regels en uitzonderingen op de algemene arbeidstijdenwetgeving van toepassing. Deze sectoren vereisen een hogere mate van flexibiliteit en beschikbaarheid vanwege de kritische aard van het werk.

• Brandweer: Gezien de noodzaak om snel te kunnen reageren op noodsituaties, gelden voor de brandweer speciale regelingen die het mogelijk maken om langer dan de standaard maximale arbeidstijden te werken, mits er voldoende rust wordt geboden.

• Zorgsector: Ook in de zorg kunnen de arbeidstijden afwijken om 24-uurs beschikbaarheid te garanderen. Dit betekent dat werknemers in de zorg onder bepaalde omstandigheden langere diensten mogen draaien, vooral in situaties van personeelstekort of bij een plotselinge toename van de zorgvraag.

In beide gevallen is het belangrijk dat er binnen de organisatie duidelijke afspraken bestaan over de omgang met deze flexibiliteit, om te zorgen voor de gezondheid en veiligheid van de werknemers. Werkgevers dienen zorgvuldig om te gaan met de planning van diensten en adequate rusttijden te waarborgen, evenals passende compensatie te bieden voor het extra geleverde werk.

Je werkrooster op één centrale plek!

• Snel roosters maken
• Inzicht in de loonkosten
• Overal toegang via de app

Gratis uitproberen Demo aanvragen