Wat is een bereikbaarheidsdienst?
Een bereikbaarheidsdienst is een dienst waarbij een werknemer beschikbaar is om op afroep te reageren op vragen of problemen van klanten of collega's buiten de reguliere werktijden. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn voor werknemers die in de IT, techniek of zorgsector werken, waar het van cruciaal belang is dat er snel gereageerd wordt bij storingen of noodgevallen. Deze onvoorziene omstandigheden kunnen de noodzaak van bereikbaarheidsdiensten benadrukken.
Tijdens een bereikbaarheidsdienst is de werknemer niet op de werkplek aanwezig, maar dient hij of zij binnen een bepaalde termijn bereikbaar te zijn en te reageren op oproepen of berichten. Dit kan per collectieve regeling of schriftelijke instemming tussen werkgever en werknemer worden afgesproken. In sommige gevallen kan een bereikbaarheidsdienst ook verplicht worden gesteld door de werkgever.
Het verschil tussen diensten
Hoewel de termen bereikbaarheidsdienst, aanwezigheidsdienst en consignatiedienst soms door elkaar gebruikt worden, zijn er belangrijke verschillen tussen deze drie vormen van beschikbaarheid.
Bereikbaarheidsdiensten
Een bereikbaarheidsdienst is een dienst waarbij een werknemer op afroep beschikbaar is om te reageren op vragen of problemen van klanten of collega's buiten de reguliere werktijden, zonder fysiek aanwezig te zijn op de werkplek.
Aanwezigheidsdienst
Bij een aanwezigheidsdienst is de werknemer fysiek aanwezig op de werkplek buiten de reguliere werktijden en dient hij of zij beschikbaar te zijn om werkzaamheden uit te voeren. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij beveiligingsdiensten.
Consignatie diensten
Een consignatiedienst is vergelijkbaar met een bereikbaarheidsdienst, maar hierbij is de werknemer in principe vrij om te gaan en staan waar hij wil, terwijl hij wel binnen een bepaalde termijn beschikbaar moet zijn om in te grijpen bij noodgevallen of storingen. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij medische specialisten.
Een belangrijk verschil tussen deze drie vormen van beschikbaarheid is dus de fysieke aanwezigheid van de werknemer op de werkplek. Daarnaast zijn er ook specifieke regels en werktijden die gelden voor elk van deze diensten, afhankelijk van de sector en het type werk dat wordt uitgevoerd.
Mag bereikbaarheidsdienst zomaar?
Het instellen van een bereikbaarheidsdienst is niet iets wat zomaar kan worden gedaan. Werkgevers dienen er rekening mee te houden dat een werknemer uitsluitend verplicht kan worden tot deelname aan een bereikbaarheidsdienst wanneer er een duidelijke en wettelijke overeenkomst is vastgesteld. Voor het instellen van bereikbaarheidsdiensten is een collectieve regeling noodzakelijk, waarin afspraken zijn vastgelegd tussen werkgever en werknemer. Een cao heeft hierover afspraken staan. Maar het kan ook gaan om schriftelijke overeenstemming tussen de werkgever en het medezeggenschapsorgaan, zoals de ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging.
Bedongen arbeid
Bedongen arbeid, zoals vastgelegd in de collectieve regeling, is essentieel bij het instellen van bereikbaarheidsdiensten, waarbij de rechten en verplichtingen van zowel werkgever als werknemer duidelijk worden gedefinieerd.
De regels omtrent bereikbaarheidsdiensten zijn niet alleen van toepassing op werknemers in dienst van het bedrijf, maar ook op externe dienstverleners of contractanten die vergelijkbare diensten verlenen.
Arbeidstijdenwet
In het Arbeidstijdenbesluit zijn de regels opgenomen waaraan werkgevers en werknemers zich moeten houden bij het instellen van een bereikbaarheidsdienst. Hierbij wordt bij elk wetsartikel aangegeven op welke regels kan worden afgeweken van de Arbeidstijdenwet. Dit kan bijvoorbeeld gaan over het aantal gewerkte uren, de duur van de bereikbaarheidsdienst en de vergoeding voor de werknemer.
Een werkgever dient zich bewust te zijn van het feit dat bij het plannen van bereikbaarheids, consignatie en aanwezigheidsdiensten de regels in het Arbeidstijdenbesluit specifieke bepalingen bevatten waarin de werknemer de benodigde rusttijd en compensatie krijgen.
Geautomatiseerde systemen
In sommige sectoren en situaties kan het ook nodig zijn om te overwegen of het inzetten van geautomatiseerde systemen of andere technologische oplossingen een effectieve aanvulling kunnen zijn op een dergelijke dienst, om de belasting voor werknemers te minimaliseren en tegelijkertijd de vereiste bereikbaarheid te garanderen.
Regelgeving bereikbaarheidsdiensten
Voor het instellen van bereikbaarheidsdiensten gelden specifieke regels die zijn opgenomen in het Arbeidstijdenbesluit. Voor werknemers in de verpleging en verzorging van 18 jaar en ouder zijn er bijvoorbeeld bijzondere ATB-regels opgesteld, zoals vastgelegd in paragraaf 5.19.
Volgens deze regels mag een bereikbaarheidsdienst maximaal 24 uur duren en mogen er maximaal 3 bereikbaarheidsdiensten worden ingeroosterd in elke periode van 7 dagen, en 32 keer in iedere periode van 16 weken (gemiddeld 2 keer per week).
Het is mogelijk om twee opeenvolgende bereikbaarheidsdiensten in te roosteren, mits er tussen de perioden van ingeroosterde arbeid ten minste 11 uur zit (1 keer per week in te korten tot 10 uur en 1 keer tot 8 uur).
Als een werknemer naast de bereikbaarheidsdienst ook andere bijzondere diensten (aanwezigheidsdiensten of consignatie) verricht, geldt er een maximum van 3 bijzondere diensten in elke periode van 7 dagen en 32 keer in elke periode van 16 weken.
Verder gelden voor een bereikbaarheidsdienst dezelfde regels als voor consignatie in het algemeen. Het is belangrijk voor werkgevers en werknemers om op de hoogte te zijn van deze regels en zich hieraan te houden. Voor artsen, verloskundigen en ambulancepersoneel gelden overigens andere regels, zoals vastgelegd in de ATB paragraaf 5.20, 5.21 en 5.27.
Werktijden regels tijdens een bereikbaarheidsdienst
Tijdens een bereikbaarheidsdienst gelden specifieke werktijdenregels. Zo mag een bereikbaarheidsdienst maximaal 24 uur duren en moet je gedurende deze periode thuis of op de werkplek bereikbaar zijn om te gaan werken. Je krijgt alleen betaald als je daadwerkelijk moet werken en de tijd dat je bereikbaar bent, maar niet werkt, telt dus niet als werktijd. Voor elke oproep krijgt de werknemer minimaal een half uur uitbetaald.
Daarnaast gelden er limieten voor het aantal bereikbaarheidsdiensten dat je mag draaien. Zo mag je in één week niet meer dan 3 bereikbaarheidsdiensten draaien en per 16 weken niet meer dan 32 diensten draaien. Dit komt neer op gemiddeld 2 diensten per week binnen een periode van 4 maanden.
Het is mogelijk om twee bereikbaarheidsdiensten achter elkaar te draaien, maar dan moet je minstens 11 uur vrij zijn tussen de twee diensten. Soms mag je minder lang vrij zijn, maar hier zijn wel regels aan verbonden. Zo staat er in de wet dat je minimaal 1 keer per week ten minste 10 uur vrij moet zijn tussen twee diensten en dat je 1 keer per week minimaal 8 uur vrij mag zijn.
Werktijden regels tijdens een bereikbaarheidsdienst
Tijdens een bereikbaarheidsdienst gelden specifieke werktijdenregels. Zo mag een bereikbaarheidsdienst maximaal 24 uur duren en moet je gedurende deze periode thuis of op de werkplek bereikbaar zijn om te gaan werken. Je krijgt alleen betaald als je daadwerkelijk moet werken en de tijd dat je bereikbaar bent, maar niet werkt, telt dus niet als werktijd. Voor elke oproep krijg je minimaal een half uur uitbetaald.
Het is mogelijk om twee bereikbaarheidsdiensten achter elkaar te draaien, maar dan moet je minstens 11 uur vrij zijn tussen de twee diensten. Soms mag je minder lang vrij zijn, maar hier zijn wel regels aan verbonden. Zo staat er in de wet dat je minimaal 1 keer per week ten minste 10 uur vrij moet zijn tussen twee diensten en dat je 1 keer per week minimaal 8 uur vrij mag zijn.
Daarnaast gelden er limieten voor het aantal bereikbaarheidsdiensten dat je mag draaien. Zo mag je in één week niet meer dan 3 bereikbaarheidsdiensten draaien en per 16 weken niet meer dan 32 diensten draaien. Dit komt neer op gemiddeld 2 diensten per week binnen een periode van 4 maanden.
Vergoeding voor je beschikbaarheidsdienst
Als een werknemer beschikbaarheidsdiensten draait, is het niet verplicht om hiervoor een vergoeding te ontvangen. Toch is een vergoeding vrij standaard in Nederland en zijn er verschillende soorten vergoedingen mogelijk.
Vaste vergoeding
Een vaste vergoeding houdt in dat de werknemer een vast bedrag ontvangt, ongeacht of hij of zij wel of niet wordt opgeroepen tijdens de beschikbaarheidsdienst. Deze vergoeding komt meestal bovenop andere vergoedingen. Vergeet niet dat de laatste oproep tijdens een bereikbaarheidsdienst, zelfs als deze kort lijkt, aanzienlijke invloed kan hebben op de rust en hersteltijd van een werknemer. Het is dus raadzaam om rekening te houden met de impact van deze laatste oproep bij het bepalen van een redelijke vergoeding voor de dienst.
Bovendien is het belangrijk op te merken dat tijdens een bereikbaarheidsdienst, de werknemer mogelijk aan het werk moet gaan op momenten die variëren in frequentie en duur, afhankelijk van de aard van de oproepen en de sector waarin het bedrijf opereert.
Vast bedrag per oproep
Een vast bedrag per oproep houdt in dat je een vergoeding krijgt voor elke oproep tijdens een dienst.
Opslag op loon
Een opslag op loon betekent dat je vaak bij een oproep aan het werk moet en dan een onregelmatigheidstoeslag bovenop je gewone uurloon ontvangt. Soms mag je pas “tijd schrijven” na een half uur of uur, in welk geval de eerste tijd bij je vaste vergoeding zit.
Vergoeding van reiskosten en -tijd
Als je moet reizen voor een oproep, moet duidelijk zijn hoe je reiskosten worden vergoed. Tijdens een beschikbaarheidsdienst kan reistijd ook als werktijd worden beschouwd.
Vrije tijd
Een vergoeding kan ook worden uitbetaald in vrije tijd. In sommige gevallen is het logisch dat je pas na een vastgesteld aantal uren mag werken, afhankelijk van de oproep. Als je bijvoorbeeld midden in de nacht een paar uur hebt gewerkt, is het logisch dat je de volgende dag niet om 8:30 uur weer aan de slag gaat
Wat is een redelijke vergoeding voor bereikbaarheidsdienst?
Er is geen vaste formule voor een redelijke vergoeding van een bereikbaarheidsdienst. De vergoeding moet in verhouding staan tot de belasting van de dienst. Factoren die de belasting van de dienst bepalen, zijn onder andere de kans op oproepen, de frequentie van de diensten en de mogelijkheid om oproepen op afstand af te handelen of te moeten reizen.
